Stedendriehoek
‘Hoe de band met je moeder is, bepaalt de kwaliteit van de relaties in je volwassen leven.’ Het is zondagmiddag en ik hang voor de buis. Dat komt nooit voor, maar omdat het druilerig en grijs is buiten vind ik het niet erg. De huiskamer is warm, de hond ligt aan mijn voeten, er is een bladerdeegflapje bij de thee. Knusser kan niet.
Misschien dat daarom de bewering binnenkomt als een bom. De band met je moeder is bepalend voor latere relaties. Ik kijk naar de documentaire Moeders zijn ook dochters, een tweeluik van de in Zutphen wonende Sarah Marijnissen. Haar huis staat aan de Laarstraat, ze loopt graag met poedel Sam door de stad.
Ze vertelde me een paar dagen eerder al wat de leidraad voor haar film was, toch vond ik het schokkend om hem weer te horen, vanaf het beeldscherm. Het programma was prachtig begonnen. De kijker ziet Marijnissen op een pont de IJssel oversteken. Haar stem, de voice-over, vertelt dat het een symbolische overtocht is; aan een liefdesrelatie van negenentwintig jaar kwam twee jaar geleden een eind. ‘Deze ingrijpende gebeurtenis bracht me onvermijdelijk weer bij mijn moeder.’ Marijnissen gaat op onderzoek en neemt de kijker mee.
Coach en familie- en organisatieopsteller Els van Steijn gebruikt het beeld van een fontein om familiestructuren uit te leggen. In de verschillende waterbakken staan de generaties, onder elkaar: de oudsten boven, de jongsten in de ‘kindbak’ onder hun ouders. Verzwegen kinderen, halfbroers en -zussen, miskramen, geaborteerde kinderen – iedereen telt mee. Van Steijn: ‘Als het in essentie goed met iemand gaat in relaties, in werk (…), dan sta je goed in de fontein.’ Wanneer iemand bijna altijd ‘gedoe’ heeft – in werk en/of privé –, dan kun je er volgens haar bijna zeker van zijn dat diegene níet op zijn plek staat.
De herfstwind blaast op het balkon. Rode blaadjes van de wingerd dwarrelen langs het keukenraam, de hond kreunt in haar slaap. Ik neem een slok thee en denk na over mijn eigen situatie. Iedereen heeft een moeder, daarom denk ik dat deze film de gedachten van veel kijkers in beweging zal zetten. Ruim twee jaar geleden publiceerde ik een roman waarin de moeder, mijn moeder, een hoofdrol bekleedde. Het is niet vreemd dat ik deze documentaire per se wilde zien.
Sta ik op mijn plek in mijn eigen fontein? Ik weet het niet. Aan het stromen in je liefdesrelatie te zien wel, roept een gretige innerlijke stem. Maar denk ook aan de perikelen met je pubers, en hoe zit het eigenlijk tussen jou en je adoptiemoeder, fluistert een andere. En je halfbroer? Het fluisteren wordt luider naarmate het programma van Marijnissen vordert.
Ze praat met een actrice die theater maakte over zichzelf en haar moslim-moeder, met een literatuurwetenschapper, die een vers van Ida Gerhardt citeert over de dichter en haar psychotische moeder. Ze duikt in haar eigen leven en psyche (‘Ik ben behoeftig. […] Ik vind het moeilijk om dit te horen.’) en bezoekt haar ouderlijk huis. Vertelt over ‘de eerste grond onder haar voeten’.
Deel 1 is voorbij voor ik het weet. Ik wil méér. Dat kan: komende zondagmiddag om tien voor half vier, bij De Boeddhistische Blik, NPO2. Ook al schijnt dan de herfstzon en wie weet is het buiten onverwacht zacht – ik hoop weer voor de buis te hangen.
Eke Mannink is schrijver & voormalig stadsdichter van Zutphen. Vanuit het hart van de stad houdt ze wat ze ziet poëtisch tegen het licht. Want als je goed kijkt, zie je méér. Iedere week weer.
