Stedendriehoek
We staan gebogen over een kistje. In het Vogelpark.
‘Er zaten er toch echt twee in net,’ zegt vriend. ‘Of ben ik nou gek?’
‘Het waren er zeker twee,’ antwoord ik, ‘Maar waar die andere nou uithangt…’ Hij steekt een stokje onder het dichtgeklapte deurtje door. Zet het kistje dan weer op de grond, naast het hek. We staan een paar minuten te staren.
Mijn gedachten dwalen af naar een nieuwsbericht van gisteravond. Schrijver/dichter Marieke Lucas Rijneveld geeft de opdracht om een gedicht van de Amerikaanse Amanda Gorman te vertalen terug. Het gaat om The Hill We Climb dat Gorman voordroeg tijdens de inauguratie van president Biden. Het was een kort bericht. In beeld verscheen even een foto van de schrijver – en klaar was het. Ik bleef verbaasd achter op de bank. Leven we wel echt in 2021?
Terwijl vriend en ik wachten op de tweede muis die we met koekkruimels in de huiskamer vingen, zie ik beelden van Gorman voor me. Een zelfbewust jonge, zwarte vrouw in felgeel/-rood die op de trappen van het Capitool beheerste armgebaren maakte en voordroeg met een karakteristieke stem. Ik herinner me de alliteraties en de soepelheid waarmee ze uit haar mond kwamen. Ze maakte indruk. Waarschijnlijk wereldwijd, dacht ik toen, en dat was zo. Vanaf dat moment was Gorman een bestsellerauteur.
Waarom zou een succesvolle collega uit Nederland haar werk niet mogen vertalen? Critici, grotendeels uit de zwarte gemeenschap, vragen zich af waarom er geen goede tweetalige zwarte dichter is gezocht en gevonden om dat te doen. Op sociale media worden ze daarin gesteund.
Het zou toch niet uit moeten maken wat voor kleur je huid is, of je man of vrouw bent, homo of hetero? Als je maar goed schrijft! In de strijd tegen racisme wordt het rassenverschil juist aangedikt. De eigenlijke stap zou moeten zijn dat je het niet meer over zwart/wit, gender, seksuele voorkeuren etcetera hebt, maar over kwaliteit.
‘Een staartje!’ Vriend wijst naar een overdekt hoekje van de kist.
En ja hoor, ook nummer twee springt over de rand, de vrijheid tegemoet.
‘Iets meer naar rechts,’ roepen we hem/haar na, ‘dan zijn jullie weer samen!’
Op de radio hoorde ik spoken word-dichter Zaïre Krieger. Zij was uitgenodigd naar aanleiding van Gormans optreden. Zou deze zwarte jonge vrouw zich beter in kunnen leven in het werk van Gorman dan Lucas Rijneveld?
En hoe zit het met de vertaalkwaliteiten van beiden?
Is het niet slimmer om een literaire vertaler te zoeken die ervaring heeft met gedichten en spoken word, van welke kleur dan ook? Want: vertalen is een vak.
Lucas Rijneveld heeft in de pers gezegd dat haar Engels van het niveau van voetbaltrainer Van Gaal is – iets dat de lachspieren wellicht bedient, maar geen indicatie is voor een sterke vertaling.
Met een hoofd vol gedachten en een muizenkooi zonder inhoud lopen in het zonlicht naar huis. Blij ben ik, ook vanwege de laatste regels van Gorman, in de vertaling van – excuus – bovengetekende.
Want het licht blijft altijd schijnen / Als je de moed maar hebt om het te zien / Als je de moed maar hebt om het te zijn.
Eke Mannink is schrijver & voormalig stadsdichter van Zutphen. Vanuit het hart van de stad houdt ze wat ze ziet poëtisch tegen het licht. Want als je goed kijkt, zie je méér. Iedere week weer.
