Entertainment
Tot en met 6 december toont Dat Bolwerck, Zaadmarkt 112 in Zutphen, onder de titel Postmemory het werk van de Zweedse kunstenaar Elisabeth Moritz, die al vele jaren werkt met het thema ‘de herinnering aan de oorlog’.
Over de hele wereld kijken mensen terug naar dit verleden. Kinderen en kleinkinderen van hen die het nazisme overleefden, hebben ondervonden hoezeer hun eigen levens beïnvloed zijn. De term ‘postmemory’ wordt voor het eerst gebruikt door de wetenschappelijk onderzoeker Marianne Hirsch (Colombia University) in haar War- and Holocaust-studies. Vier generaties later zijn er nog sporen aanwezig van de traumatische ervaringen en herinneringen van ouders en verwanten, ook in het land van de achtervolgers, de daders in deze oorlog.
Elisabeth Moritz gebruikt fotomateriaal en documenten uit haar eigen – van oorsprong Duitse – familie, materiaal geërfd van haar grootmoeder. Hiermee laat zij een historisch landschap oprijzen met daarin het dagelijks leven en de politieke situatie van toen. De kijker wordt uitgenodigd zich te bewegen tussen deze zeer groot afgedrukte beelden van het begin van de 20e eeuw tot het eind van de oorlog in 1945. Zij heeft van deze familiealbumfoto’s gigantische knipsels gemaakt, cut-outs, waar de kijker doorheen kan kijken. Men ziet op deze simpele foto’s (die in de meeste huizen in verschillende landen te vinden zijn) hoe iedereen de gewone gang van zaken probeert vol te houden.
We kunnen ze nu echter ‘doorzien’, we kijken in het perspectief van de geschiedenis; we weten de verschrikkelijke gevolgen van het geleidelijk verschuiven en afglijden van normen en waarden. Wat kunnen we hiervan leren? Wie is er blind voor, wie ziet het? Wie wacht maar af, wie komt in opstand? Alhoewel velen niet rechtstreeks participeerden, het was ook door die grote passieve massa, de toeschouwers, dat de oorlog en de afschuwelijke, zeer nauwgezet georganiseerde Holocaust kon plaatsvinden.
Als kleinkind van de Tweede Wereldoorlog voelt Elisabeth Moritz nog steeds de gevolgen van de collectieve Duitse schuld, ondanks dat ze in Zweden geboren is en woont. Elisabeth: “Er is een reden waarom schuld blijft en waarom het urgent is het verleden te begrijpen. Het dient als een constante waarschuwing en scherpt onze waarneming en begrip van het heden.”
De werken van Elisabeth Moritz tonen onze kwetsbaarheid. Door haar werk onder ogen te zien, ons te realiseren dat wij als mens er graag bij willen horen, bij hen die ons omringen, onze familie, onze naasten. Door ons in te denken hoe vastberaden je moet zijn om af te wijken van een koers die tot uitsluiting doemt, kunnen we mededogen voelen voor elkaar.
Postmemory is meer dan een tentoonstelling. Dat Bolwerck hoopt ook een platform te creëren voor discussies en overdenkingen. Niet alleen over de oorlog die nu 75 jaar achter ons ligt, over de nagelaten sporen, maar ook over onszelf, onze keuzes nu. Elisabeth heeft haar laatste exposities over dit onderwerp actief begeleid met het geven van workshops aan getraumatiseerde vluchtelingen. In gezamenlijk vormgegeven werken van meegenomen foto’s, voorwerpen en verhalen, wordt aan de nauwelijks te verwoorden trauma’s een plek gegeven.
De kunstenaar hoopt ook in Zutphen samen te werken met bewoners van het AZC en andere belangstellenden. Verder zal er in de kelder van Dat Bolwerck een propagandafilm uit de 19e eeuw getoond worden, deze is in bezit van Elisabeth. Bezoekers ondervinden zo lijfelijk de verheerlijking van de realiteit.
