Stedendriehoek
De noodklok werd geluid in 2018: het personeelstekort in de zorg groeit en brengt de kwaliteit ervan in gevaar. Volgens zorgmedewerkers gebeurt dat nu al. De overheid kwam met een plan van actie. Kunnen we voor 2019 op genoeg bedden en goede zorg rekenen?
Wat ziekenhuispersoneel te wachten staat (de rest van) dit jaar? Het wordt vooral heel, héél druk, zegt Wouter van der Horst, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ), en de vooruitzichten zijn niet best. “Het RIVM berekende dat als de groei van patiënten in dit tempo doorgaat, één op de vier mensen een opgeleide zorgwerknemer moet zijn. Dat gaat nooit gebeuren.”
De stand van zaken is dat er achtduizend vacatures openstaan in de ziekenhuizen, zegt Van der Horst. In de volledige zorg en welzijnssector zijn dat 31.100 vacatures in het tweede kwartaal van 2018, het hoogste aantal in de afgelopen twintig jaar. Grofweg zijn er volgens Van der Horst twee oorzaken te noemen: de toename van veel oudere patiënten en het feit dat er tijdens de crisis te weinig personeel is opgeleid. “Op het moment dat premier Rutte het seintje gaf dat de crisis voorbij was in Nederland, gingen mensen ineens veel zorg consumeren. Dus zijn er lange wachttijden voor planbare operaties en is er veel werkdruk voor zorgpersoneel.”
We hebben meer ouderen dan ooit, vertelt Van der Horst, en een groot deel van hen is kwetsbaar. “Als zon oudere een arm breekt en geen mantel om zich heen heeft wordt diegene wekenlang opgenomen. Hele vleugels zijn bezet met dit type patiënten.”
Overheid komt in actie
Als we nu niets doen dan dreigt in 2022 een tekort van 100.000 tot 125.000 medewerkers schrijft het actieprogramma Werken in de Zorg dat in maart 2018 werd gepubliceerd. Dus is er geld beschikbaar voor onder meer het verbeteren van stages: jaarlijks 112 miljoen euro. Daarmee krijgen zorginstellingen een tegemoetkoming in de kosten van de begeleiding.
Hogescholen schaffen dit schooljaar de numerus fixus voor de opleiding verpleegkunde af. Elke van de 28 regio’s stelt een Regionaal Actieplan Aanpak Tekorten (RAAT) op met daarin de opgave en de gemaakte concrete afspraken. Ook is er een publiekscampagne gestart om mensen warm te maken voor een loopbaan in de zorg. “De financiële prikkels van de overheid richten zich vooral op het verhogen van instroom” zo rapporteert de commissie Werk in de Zorg in opdracht van Hugo de Jonge minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport. “Aan behoud van medewerkers wordt door werkgevers veel minder aandacht besteed. Een groot deel van de nieuwe instroom loopt er binnen twee jaar even hard uit. Een zeer onwenselijke verspilling een vergieteffect” aldus de commissie.
In 2017 verliet 193 procent van de werknemers in de Nederlandse zorg en welzijnssector de werkgever en verliet 81 procent de hele sector. Oorzaken van die uitstroom zijn onder andere problemen met het management werkdruk onvoldoende werksfeer weinig professionele trots niet zelfstandig kunnen werken onvoldoende flexibiliteit professionele ontwikkeling begeleiding op het werk en salaris aldus de commissie.
‘2019 is jaar van de waarheid’
Bijna een jaar na het aankondigen van de maatregelen peilde ook de Vereniging voor Verpleegkundigen en Verzorgenden (V&VN) de op gang gekomen veranderingen. De peiling van V&VN werd onder 2.570 leden gehouden. 2019 is het jaar van de waarheid stelt directeur Sonja Kersten. “We zijn pas tevreden als 100 procent van de organisaties met arbeidsmarktproblemen in actie komt” zegt zij in een verklaring.
Zes op de tien verpleegkundigen en verzorgenden ziet hun werkgever in actie komen om de personeelstekorten en de hoge werkdruk aan te pakken. 38 procent ziet juist gebrek aan actie aldus de vereniging. 52 procent van de ondervraagden zegt dat hun werkgever actief beleid voert om hen te behouden. 55 procent vindt de genomen maatregelen niet effectief en 90 procent van de ondervraagden verwacht gelijke of grotere tekorten in de toekomst.
Zorglandschap moet op de schop
Een ander zorglandschap en meer toepassing van e-health gaan het probleem in de toekomst grotendeels verhelpen zegt NVZ-woordvoerder Van der Horst. “In veel ziekenhuizen wordt er al mee gewerkt. In Doetinchem worden COPD-patiënten thuis aan een zuurstofapparaat gekoppeld en digitaal begeleid. In een ziekenhuis in Dordrecht worden mensen getraind om thuis zelf hun chemotherapie te ondergaan gecoacht via Skype of de telefoon. En bij zwangerschapsvergiftiging hoef je niet zes weken lang een bed bezet te houden op Verloskunde maar kunnen patiënten met professionele begeleiding zichzelf zorg geven. Zij plakken sensoren op hun buik en worden in het ziekenhuis op afstand gemonitord. Zulke maatregelen zijn voor patiënten ook prettig.”
Nog een voorbeeld van slimmer werken: vanwege de griepepidemie heeft het Franciscus Ziekenhuis in Rotterdam het dragen van een mondkapje verplicht gesteld ook voor bezoekers. “Zo verminder je de kans op verspreiding van de ziekte ook onder het personeel en beperk je uitval van zorgpersoneel door de griep.”
Er is geen blauwdruk om het hele personeelstekort in de zorg in één keer op te lossen zegt Van der Horst. “Zo veel factoren spelen een rol. De juiste preventie digitaal vaardig zijn meer mantelzorg meer nieuwe medewerkers die na hun opleiding ook echt willen werken in de zorg. We moeten naar een totaal anders zorglandschap toe.”
‘
