Stedendriehoek
Wie Het Nationale Park De Hoge Veluwe kent, weet waarschijnlijk ook dat het echtpaar Kröller-Müller de grondleggers zijn van het Park én van het Kröller-Müller Museum. Helene Kröller-Müller (1869-1939) is met name bekend als kunstverzamelaar, die aan de basis stond van het Museum. Haar invloed op de ontwikkeling van het landgoed De Hoge Veluwe is echter minder bekend.
Kunst & architectuur
Helene was een serieus en intelligent meisje, ze ging graag naar school. Als 13-jarige las zij boeken van Duitse schrijvers en filosofen als Schiller, Lessing en Goethe. Na haar huwelijk met Anton Kröller in 1888, kwam zij tijdens hun reizen steeds vaker in aanraking met kunst en architectuur. Zij kreeg voor het eerst rechtstreeks met architecten te maken bij verbouwingen aan hun eigen woning in 1900.
De (Hoge) Veluwe
Vanaf 1909 kocht Anton grond op de Veluwe. Onder leiding van Helene werd één van de pachtboerderijen geschikt gemaakt voor het gezin. Zij bemoeide zich vanaf het begin met de plannen voor de verworven landgoederen op de Veluwe en liet zich adviseren door Johan Memelink, hoofdopzichter van de Heidemij.
Hoofd Afdeling Gebouwen
Anton benoemde Helene als mededirecteur van de firma Wm. H. Müller & Co. Vanwege haar interesse in bouwkunst werd zij hoofd van de Afdeling Gebouwen. In 1913 trad architect Berlage in dienst als bouwmeester van de firma, en Memelink als rentmeester. Beide heren kregen te maken met een opdrachtgeefster met een grote eigen inbreng. Zij bemoeide zich tot in de finesses met het beheer van het landgoed en mengde zich in het ontwerpproces met haar ideeën over de expressie van een gebouw. Zij was uiteindelijk betrokken bij wel twintig bouwwerken door verschillende architecten.
Gesamtkunstwerk
Helene streefde naar een ‘Gesamtkunstwerk’, waarin natuur en cultuur worden verenigd. Vanuit haar liefde voor het Veluwse landschap ontstond de wens om het museum voor haar kunstcollectie hier een plek te geven. Ook gaf zij verschillende beeldend kunstenaars opdracht om monumentale beeldhouwwerken te maken voor het landgoed, zoals Mendes da Costa en Rädecker.
Cultuurpark en natuurpark
Toen Anton herten en zwijnen (her)introduceerde op De Hoge Veluwe, voorzag Helene schade aan de landgoedbossen. Met de aanleg van een binnenraster ontstond een tweedeling in het landgoed: een cultuurpark voor kunst en architectuur in het noorden en een natuurpark, de zogenoemde ‘Wildbaan’ in het zuiden.
We kunnen concluderen dat Helene als opdrachtgeefster een grote invloed heeft gehad op de inrichting van het landgoed, het beheer, de gebouwen en beeldende kunst in het Park. In de Themarondleiding ‘Helene Kröller-Müller: koopmansvrouw en kunstverzamelaar’ in Jachthuis Sint Hubertus (november 2018 tot en met maart 2019) staat Helene centraal, waarbij u meer kunt ontdekken over het leven van deze bijzondere vrouw. En dat verdient ze!
Deze speciale rondleidingen zijn te boeken via www.hogeveluwe.nl/themarondleiding.
Door Aafke Kylstra, senior beleidsmedewerker Het Nationale Park De Hoge Veluwe
