Stedendriehoek
STEDENDRIEHOEK – Ten noorden van Deventer ligt de IJsselvallei, een gebied waar de IJssel vrij spel heeft en waar de natuur de baas is over de mens. De naam IJsselvallei is te danken aan het verloop van de rivier die, als slagader van de regio, van zuid naar noord door de vallei stroomt, globaal tussen Arnhem en Kampen. De natuur regeert: bij veel water stromen de uiterwaarden over en bij weinig water drogen ze uit. Deze dynamische natuur is de thuisbasis van vele (water)vogels en andere diersoorten. En het biedt veel mogelijkheden voor recreatie, want of je van fietsen houdt, liever de wandelschoenen aantrekt of op je paard springt; hier is alles mogelijk.
Een robuuste rivier
De IJssel heeft niet altijd gestroomd waar hij nu stroomt. Oorspronkelijk verliep de rivier veel bochtiger en grilliger. Zo lagen de dorpen Wilp en Voorst ooit rechtstreeks aan de IJssel, maar tegenwoordig ligt de rivier daar een flink stuk vandaan. Er is op sommige plaatsen nog wel te zien hoe de IJssel het oorspronkelijke verloop had, bijvoorbeeld in de Wilpsche klei en de Voorsterklei.
Water is een sterk natuurfenomeen, dat geeft en neemt, met of zonder geweld. Het leidt telkens weer tot de dynamische natuur rondom het water. Ook na ingrijpen van de mens grijpt het rivierlandschap weer terug naar een geschikt leefklimaat voor flora en fauna, zoals zichtbaar is na het project Ruimte voor de rivier, waarbij onder andere rivierarmen zijn uitgegraven tegen overstromingen. Natuurlijke processen die steeds opnieuw plaats vinden, zoals erosie, natuurlijke begrazing – waarvoor vaak Schotse Hooglanders en Konik paarden worden ingezet – en sedimentatie (dit is het bezinken en ophopen van sedimenten, waarbij gesteente ontstaat), zorgen voor een rivierlandschap met rivierduinen, graslanden boordevol bloemen, ruigtes en ooibossen. Een divers landschap dat een perfect leefklimaat vormt voor honderden plantensoorten, zeldzame insecten, bijzondere vogels en zoogdieren.
De IJssel als vriend…
Al in de middeleeuwen was de IJssel heel belangrijk voor de omgeving. Zo was er een druk handelsverkeer over de rivier van en naar Duitsland, waarbij Deventer en Zutphen ook in die tijd al belangrijke handelssteden waren, maar ook de dorpen in de gemeente Voorst hadden hier profijt van. Hier werd bijvoorbeeld tufsteen aangevoerd, dat gebruikt werd voor de delen van de kerken in Wilp en Voorst.
En de IJssel als vijand…
De rivier langs de steden was niet altijd gunstig. Zo werden in de 9e eeuw zowel Deventer als Zutphen verwoest toen Vikingen eenvoudigweg via de rivier de steden aanvielen. Daarnaast zorgde het water uit de rivier voor nog een probleem: de IJssel stroomde regelmatig over in de middeleeuwen. In Voorst werden dan ook de oudste woonplekken op terpen aangelegd. Op sommige plekken zijn die nog steeds terug te vinden, zoals bij oude boerderijen. Er werden dijken – zoals de Bandijk als de Appense dijk in de 14e eeuw – aangelegd om huizen, akkers, mensen en vee te beschermen tegen het alles vernietigende water. Het water werd en wordt tegen gehouden, maar nog steeds is te zien wat de kracht van water is aan de vele kolken langs deze dijken.
Lekker buiten in de Duursche Waarden
De IJssel staat centraal in de IJsselvallei. Maar dit gebied is meer dan alleen het water, want dankzij de rivier is de IJsselvallei een gebied dat rijk is zeer gevarieerde flora en fauna. Hier vind je kolken, beken en sprengen waarbij ook vogelliefhebbers hun hart hier kunnen ophalen.
Of je meer een fietser bent, liever een wandeling maakt, of op je paard stapt; de IJsselvallei biedt veel mogelijkheden om de omgeving en de natuur te ontdekken.
Neem bijvoorbeeld een kijkje in de Duursche Waarden. Dit gebied is te vinden tussen Wijhe en Olst en is in 1989 heringericht. Rivierarmen, moerassen en stukken bos in de uiterwaarden van de IJssel zorgen voor een gevarieerd landschap. De naam Duursche Waarden komt van het nabij gelegen Duur, een gehucht waar eeuwenlang rivierklei werd gewonnen voor de baksteenproductie.
In de Duursche Waarden kun je gevarieerde wandel- en fietstochten maken. Vanaf de noordoost-Veluwe is het gebied bereikbaar via het voetveer Kozakkenveer in Veessen. In dit 120 hectare natuurgebied van Staatsbosbeheer in de omgeving Olst-Wijhe is de kans groot dat je bijzondere maaimachines tegenkomt; in de vorm van Schotse Hooglanders. Bij het Infocentrum IJssel is meer informatie te verkrijgen en een wandelroute af te halen. www.infocentrumijssel.nl.
