Stedendriehoek
Het historische verhaal van de binnenstad
Deze maand: Het historische verhaal van het Achterom
APELDOORN – Ook al groeiden vanaf de Middeleeuwen de omringende steden tot handelscentra en bleef Apeldoorn eeuwenlang een kerkdorp, het betekende niet dat Apeldoorn een onbelangrijke plek in de regio was. Door de centrale ligging op de kruising tussen de drukke noord-zuid- en west-oost-handelsroutes was Apeldoorn een pleisterplaats voor handelsreizigers.
En vanwege haar neutraliteit, Apeldoorn hoefde als dorp niet trouw te zijn aan een landsheer, werd Apeldoorn al in de vijftiende eeuw vaak gekozen als locatie voor vergaderingen van bijvoorbeeld het Hanzestedenverbond. Belangrijke bijeenkomsten vonden plaats in de Oude Mariakerk of in een zaal in een herberg.
Voor een dorp had Apeldoorn dan ook veel herbergen (tientallen) en cafés. De meeste daarvan bevonden zich aan de Dorpstraat, enkele in de zijstraatjes. Achter deze panden waren steegjes voor bevoorrading. Vaak bevonden zich daar ook de stalhouderijen voor paard en rijtuig van de logés van de herbergen. Een van die steegjes, de Achterstraat, liep parallel aan de Dorpstraat, tussen de huidige Mariastraat en de Bloemensteeg. In de steeg bevond zich de stalhouderij van herberg Het Wapen van Gelderland.
Toen Apeldoorn rond 1900 van dorp naar stad groeide, veranderde de Dorpstraat in een chique winkelstraat. Oude panden maakten plaats voor nieuwe. Op de plek van herberg Het Wapen van Gelderland werd naar ontwerp van de Apeldoornse architect Andries van Driesum een Jugendstilpand gebouwd, bestemd voor de lunchroom van de familie Heins. Ook het pand van de stalhouderij aan de Achtersteeg werd opnieuw gebouwd, eveneens naar ontwerp van Van Driesum. Hierin vestigde Heins zijn bakkerij. De lunchroom/bakkerij blijft tientallen jaren in de familie. De zoon van oprichter Heins is naast bakker ook kunstliefhebber en -verzamelaar. Na het sluiten van de bakkerij begin jaren zeventig vestigt hij in het pand een galerie, Gallerij Het Achterom, voor zijn kunstverzameling. Het wordt al gauw een geliefde ontmoetingsplek voor Apeldoornse kunstenaars.
In 2009 wordt het pandje, inmiddels een gemeentelijk monument, gekocht door de vereniging Andries van Driesum, die het met behoud van karakteristieke details renoveert. Tegenwoordig is het Proef-Locaal Het Achterom waar je terecht kunt voor gezelligheid en een drankje.
Het historische verhaal van de binnenstad is een initiatief van Apeldoorn Partners, Stichting Centrum Evenementen Apeldoorn, CODA en Gemeente Apeldoorn, om erfgoed beter zichtbaar te maken.
Foto:
De Dorpstraat in Apeldoorn, gezien in zuidelijke richting ter hoogte van de Korenstraat. Tweede pand rechts is de Rode Saar, op de hoek van het Achterom. Datering: 1895-1905. ©CODA Archief
