Stedendriehoek
APELDOORN – Voor de Sint-Antoniuskapel waar de Kapelstraat naar vernoemd is, gaan we terug naar de late Middeleeuwen. Weduwen, wezen en ouderen zonder inkomen, maar ook rondtrekkende daklozen en armoedzaaiers konden in die tijd op maar weinig plekken terecht als ze ziek of anderszins in nood waren. Kapellen waren er om mensen die het nodig hadden op te vangen en te verzorgen met bed, voeding en gebed.
De Sint-Antoniuskapel werd gebouwd in 1467, op de hoek Dorpstraat-Paslaan. Apeldoorn was toen een buurtschap te midden van weilanden en bos met een kleine, open dorpskern rondom de Oude Mariakerk uit 1220. Kapellen en kerken werden meestal gebouwd met eenvoudige materialen als hout, leem, klei en stro. De Antoniuskapel wordt in 1808 wegens bouwvalligheid afgebroken. Er komt geen nieuwe kapel. Armen en zieken worden in die tijd via liefdadigheidsinitiatieven ondersteund door welgestelde burgers. Apeldoorns bekendste weldoener is Jan Hendrik van Kinsbergen (1735-1819) wiens beeltenis in brons op het terras van het Stadcafé te vinden is.
Admiraal Jan Hendrik van Kinsbergen heeft een indrukwekkende carrière als nationale zeeheld achter de rug, als hij zich in 1798 in Apeldoorn vestigt. Apeldoorn heeft dan ongeveer 4.800 inwoners. Onder een groot deel van de bevolking heerst armoede. In 1805 sticht Van Kinsbergen in een ongebruikt jachthuis nabij Paleis Het Loo een spinhuis, waar armen voor een kleine vergoeding vlas kunnen spinnen. Maar Lodewijk Napoleon die in het paleis woont wil geen armoedzaaiers in zijn directe omgeving en heft de vlasspinnerij op. Het weerhoudt Van Kinsbergen er niet van zijn goede daden elders voort te zetten. In 1806 sticht hij, financieel gesteund door gegoede Apeldoorners, aan de rand van het dorp (nu Koninginnelaan) een weeshuis voor meisjes waar zij een opleiding tot dienstmeid krijgen.
Van Kinsbergen overlijdt in 1819. Hij wordt begraven in de Oude Mariakerk. Toen deze kerk in 1842 werd afgebroken, zijn de stenen van de kerktoren verkocht. Van de opbrengst werd aan het eind van de Kapelstraat de Van Kinsbergenschool gebouwd. In de tweede helft van de vorige eeuw was hier de muziekschool gevestigd. Na de verhuizing van de muziekschool naar cultuurcentrum Coda, werd het Stadscafé Van Kinsbergen.
Het historische verhaal van de binnenstad is een initiatief van Apeldoorn Partners, Stichting Centrum Evenementen Apeldoorn, CODA en Gemeente Apeldoorn, om erfgoed beter zichtbaar te maken. Lees meer over het historische verhaal van de Hoofdstraat op www.apeldoorn-binnenstad.nl/historischverhaal
Foto:
Kapelstraat 1955-1965, richting Hoofdstraat. (©CODA Archief)
