Stedendriehoek
Het project ‘Nieuw Drassig Land’ in de gemeente Voorst is één van de zeven nieuwe projecten die vorige week in de derde ronde van de Erfgoed Deal opgenomen zijn. De Erfgoed Deal, die nu halverwege is en twintig projecten omvat, ondersteunt aansprekende voorbeelden van plekken in Nederland die gaan veranderen en waar erfgoed een grote rol van betekenis speelt.
Met ondersteuning vanuit de Erfgoed Deal, gaat de gemeente Voorst samen met Waterschap Vallei en Veluwe, de provincie Gelderland, de Coöperatie polder Nijbroek en andere partners, een grote stap zetten richting een klimaatbestendige polder Nijbroek. Hierbij speelt het gemalencomplex Baron Van der Feltz aan de Bandijk een ondersteunende en ook zeer bepalende rol.
Nijbroek betekent letterlijk ‘nieuw drassig land’. De polder Nijbroek werd in de 14e eeuw ontgonnen om de moerassige bodem leefbaar en bewerkbaar te maken. De middeleeuwse polder, met haar kenmerkende sloten, weteringen, bruggen en stuwen, is goed bewaard gebleven.
In de eeuwen na de ontginning werd het watersysteem rondom polder Nijbroek verbeterd en uitgebreid. Onder andere met – in 1918 – de bouw van een stoomgemaal aan de Bandijk. De capaciteit van het gemaal werd in 1951 vergroot met de bouw van een elektrisch gemaal, naast het stoomgemaal. Zo ontstond een uniek gemaalcomplex. Bijna 70 jaar later bestaat opnieuw de noodzaak om het gemaal meer toekomstbestendig te maken om, zowel in tijden van wateroverlast als van droogte, optimaal te kunnen functioneren. Hierbij zoeken waterschap en gemeente de verbinding met de mogelijkheden om in het stroomgebied, waaronder de polder Nijbroek, op een meer klimaatbestendige manier water vast te houden.
In plaats van sloop van (een deel) van het gemaalcomplex, kiest Waterschap Vallei en Veluwe nu voor revisie van het bestaande gemaal met een beperkte uitbreiding. Polder Nijbroek wordt in dit project, ‘Nieuw Drassig Land’, klimaatbestendig gemaakt, door samen met Nijbroekers plekken voor waterberging, het vasthouden van water en alternatief peilbeheer te ontwikkelen. Erfgoed speelt een sleutelrol in zowel de kwaliteit van de ruimtelijke oplossingen, als de lokale samenwerking hieraan.
Erfgoed Deal heeft ‘Nieuw Drassig Land’ een rijksbijdrage van €750.000 toegekend: “Dit project toont bij uitstek aan hoe gedachtevorming tijdens de aanvraagprocedure wijzigt. Was eerst het voornemen om het gemaal te slopen en nieuwbouw te plegen, gaandeweg raakte het waterschap ervan overtuigd dat het gemaalensemble erfgoedkwaliteit heeft. Van sloop is geen sprake meer. Het opschalen van gemaal tot polder is een compliment waard.”
Het project is volgens Erfgoed Deal interessant als voorbeeld van participatie in een landelijk gebiedsproces. Dit komt door de betrokkenheid van de bewoners die zich inzetten als Coöperatie polder Nijbroek. De Coöperatie is heel actief bij het bewaren, en waar nodig herstellen, van hun bijzondere polder.
Erfgoed Deal past bij de gemeente Voorst, waar de rijke cultuurhistorie met kenmerkende landschapselementen en bijzondere gebouwen erg waardevol is. Dit wil de gemeente Voorst behouden en waar mogelijk versterken. De bijdrage van Erfgoed Deal biedt meer mogelijkheden waardoor de gemeente en het waterschap een hogere kwaliteit van de ruimtelijke ingrepen in het project ‘Nieuw Drassig Land’ kunnen bereiken, samen met de Coöperatie en andere partners (provincie Gelderland, Stichting Landschapsbeheer Gelderland en de Veluwe IJsselzoom).
Wethouder Arjen Lagerweij is dan ook erg blij dat dit project opgenomen is in Erfgoed Deal: “Een goede samenwerking op het gebied van ruimtelijke kwaliteit, cultuurhistorie en milieu, betaalt zich uit. Dit is een geweldige opsteker voor het gemaal Terwolde en de polder Nijbroek”. Heemraad Henk Veldhuizen van Waterschap Vallei en Veluwe is het met Lagerweij eens: “Fantastisch dat de Erfgoed Deal aan dit gebiedsproject is toegekend: het nieuwe waterdenken uit onze Blauwe omgevingsvisie gaat hierbij hand in hand met cultuurhistorie.”
