Stedendriehoek
APELDOORN – In de wijk Spainkbos, achter de Loolaan, bevindt zich een klein groen gebiedje binnen de bebouwde kom dat niet iedereen kent. Het bijzondere er aan: hier vinden we archeologisch erfgoed, namelijk vijf grafheuvels van preshistorische volkeren, zo’n 4.000 jaar oud!
Willem van Essen is vrijwilliger binnen de archeologiewacht van Stichting Landschapsbeheer Gelderland, die de gemeente Apeldoorn bijstaat bij het beheer van erfgoed op de gemeentegronden. Hij en zijn medevrijwilligers beheren de grafheuvels, in de volksmond soms simpelweg ‘bulten’ genoemd. Op de Veluwe zijn er heel veel aangetroffen. Oorspronkelijk kwamen ze in heel Nederland veelvuldig voor, maar in onze regio zijn er zoveel bewaard gebleven omdat de gronden niet ontgonnen zijn, in tegenstelling tot de rest van Nederland.
Oorsprong
Voor de oorsprong van deze grafheuvels moeten we dus enkele duizenden jaren terug gaan in de tijd. De eerste boeren vestigden zich in Nederland, met name in het oosten. Het ging om de Trechterbekervolkeren die vanuit Oost-Europa hierheen waren gekomen en hun cultuur, inclusief hun funeraire cultuur, meenamen. Het meest bekend zijn natuurlijk de Drentse hunebedden. Hoewel er in de omgeving van Apeldoorn geen grote Scandinavische zwerfkeien gevonden zijn, zijn de grafheuvels hier niet heel anders dan die in Drenthe. Ze zijn het werk van populaties boeren die aan elkaar verwant waren: de Trechterbekervolkeren en later de Klokbekervolkeren.
Licht onderhoud
Wat houdt het beheer van dit archeologische erfgoed in hartje Apeldoorn in? Willem van Essen vertelt: “Een keer in de drie jaar komt er een archeoloog hiernaartoe. Dat is mevrouw J. Dijkstra van ADC, een archeologisch onderzoeksbureau. Zij komt dan een schouw doen en adviseert op basis daarvan de gemeente: dit moet er gebeuren, dat moet er gebeuren. Met die aanwijzingen gaan wij als vrijwilligers vervolgens aan het werk. Concreet komt dat neer op zorgen dat jonge boompjes niet kunnen uitgroeien tot grotere bomen. Ook verwijderen we onkruid, bijvoorbeeld bramen. De monumenten mogen niet overwoekerd raken. Wij doen dus eigenlijk het lichte onderhoud.”
Status in stam
Hoe leuk is het om op steenworp afstand van de Grote Kerk zo’n monument te hebben. De gemeente is er zuinig op. Op de vraag of alle mensen die in dit prehistorische tijdperk leefden een mooi graf kregen, antwoordt Willem ontkennend. “Nee, deze graven waren in principe niet voor de gewone man bedoeld maar alleen voor vooraanstaande mensen die status genoten in hun stam. De archeologen die wij gesproken hebben zeggen: alleen opperhoofden werden begraven, die kregen een bijzondere begrafenis waarbij ook grafgiften werden meegegeven. De gewone man in principe niet, al werden er wel urnen bijgezet later. Dus het zou heel goed kunnen, als je zoiets afgraaft, dat je een praalgraf tegen komt van een vooraanstaand persoon in de prehistorie, en dat er daarnaast nog vele urnen en botjes te vinden zijn. Maar het was in die tijd bedoeld voor een belangrijk iemand.”
Op de website www.hetgroteverhaalvanapeldoorn.nl kan de geïnteresseerde lezer nog meer informatie vinden over de geschiedenis van Apeldoorn, over de prehistorie en grafheuvels op de Veluwe. Er zijn er vele te vinden, waarvan die in Spainkbos uniek zijn door de ligging binnen de bebouwde kom. Neem er eens een kijkje als u wilt!
