Stedendriehoek
In 2019 bestond de AWN-afdeling Zuid-Salland, IJsselstreek en Oost-Veluwe 50 jaar. De AWN is de vereniging van vrijwilligers in de archeologie.
In 1046 droeg koning Hendrik III zijn grondbezit in Deventer over aan bisschop Bernold. Het gaat om kerkelijk bezit in Deventer en ‘een graafschap in Hamaland’, waarvan de grenzen duidelijk omschreven werden. Het gebied blijkt een flink deel te omvatten van het werkgebied van de AWN-afdeling. Het inspireerde om ter ere van het 50-jarig bestaan een jubileumboek uit te geven over archeologische resten uit de periode van 800 tot 1100, de bloeiperiode van het graafschap Hamaland. Het boek kwam tot stand met medewerking van leden van de afdeling en van archeologen van gemeenten en bedrijven in de regio.
Geschreven bronnen uit deze periode zijn schaars, maar archeologisch onderzoek laat zien welke ontwikkelingen plaatsvonden. De eerste kerken werden gebouwd en de grond werd in cultuur gebracht. Daarbij ontstonden de dorpskernen die we nu nog kennen, zoals Voorst en Twello.
Deventer veranderde vanaf 850 van een boerennederzetting in een stad met een kerk, handel en ambachtelijke activiteiten. De vondst van een 8e-eeuws grafveldje in de Assenstraat laat ruimte om te speculeren over het graf van Lebuinus, stichter van de kerk.
Ook Zutphen kent in de Karolingische tijd een stormachtige ontwikkeling. Brandsporen en skeletten van een vrouw en kind lijken te koppelen aan Vikingaanvallen. Kort daarna wordt de ringwalburg aangelegd, die goed herkenbaar is in het stratenpatroon van de stad. In Wapsen, tegenover Zutphen, lag mogelijk een winterkamp van de Vikingen.
Aan de andere kant van het werkgebied van de regio, in Uddel, werd uit dezelfde periode een met palissaden omgeven nederzetting opgegraven. Een aanwijzing voor roerige tijden. Op veel andere plaatsen op de Veluwe rond Apeldoorn, zoals in Loenen en Radio Kootwijk, wijzen resten van ijzerwinning op grootschalige ijzerindustrie. In het Spelderholt bij Beekbergen blijkt bovendien dat klimaatverandering geen nieuw fenomeen is: de nederzetting werd na eeuwenlange bewoning rond het jaar duizend verlaten en verdween onder stuifzand.
De muntslag van Deventer, vondsten van Karolingische munten in Raalte, van een strijkglas in Terwolde en de introductie van bootvormige boerderijen illustreren de inbedding van Hamaland in regionale en internationale netwerken. Kortom, voldoende puzzelstukjes die een fascinerend beeld geven van de ontwikkeling van het gebied aan weerszijden van de IJssel rond het jaar 1000, het oude graafschap in Hamaland.
De AWN is de vereniging voor vrijwilligers in de archeologie. De AWN-afdeling 18 omvat de gemeenten Olst-Wijhe, Deventer, Zutphen, Brummen, Lochem, Voorst, Apeldoorn en Epe, en delen van de gemeenten Raalte en Rijssen-Holten. Het boek telt 230 pagina’s en is uitgevoerd in full color. Prijs €24,95. Het is verkrijgbaar via de AWN en bij een aantal boekhandels in de regio.
