Stedendriehoek
ZUTPHEN – Het archief van de graven en hertogen van Gelre en Zutphen is toegankelijk gemaakt en de toegang staat online. Bovendien staan er scans van de hertogelijke archiefstukken online en het deel dat niet gescand is, kan het publiek gratis aanvragen om te laten digitaliseren (scanning-on-demand).
Het ‘hertogelijk archief’ behoort tot de kroonjuwelen en toparchieven van het Gelders Archief. De graaf van Gelre verwierf in 1339 de titel van hertog. Het hertogdom bestond destijds uit de kwartieren Zutphen, Veluwe, Nijmegen en het Overkwartier (Noord- en Midden-Limburg en een deel van de huidige deelstaat Nordrhein-Westfalen).
Het bleef tot 1543 zelfstandig. In dat jaar voegde keizer Karel V het hertogdom aan zijn Nederlandse bezittingen toe. Fred van Kan, directeur van het Gelders Archief, noemt het historisch belang van het archief ‘gigantisch voor de bestudering van de geschiedenis van middeleeuws Gelderland’. “Onderzoekers kunnen nu zelf het archief rechtstreeks via het internet inzien of scans aanvragen.”
Gelre was in de middeleeuwen een van de belangrijkste vorstendommen in de Lage Landen. De invloed van de Gelderse hertogen strekte zich wisselend in de tijd uit tot in Friesland, Holland, Duitsland en Schotland toe. Hertog Karel van Gelre (1467-1538) bijvoorbeeld wist zich staande te houden tussen allerlei machtsbeluste vorsten. “Hij nam uit Friesland een belangrijke oorkonde over de Friese vrijheid mee, dat vervolgens in zijn hertogelijk archief terecht kwam. Dat stuk ligt weer in bruikleen in Leeuwarden, maar komt uit dit archief”, aldus Fred van Kan.
Het toegankelijk maken van het hertogelijk archief nam meer dan vijf eeuwen in beslag. Het raakte door gebeurtenissen in de geschiedenis verspreid en delen ervan kwamen in de loop van de tijd terecht in onder meer Düsseldorf, München, Kleef, Brussel en Buren. Het bij elkaar brengen van de versplinterde hertogelijke documenten nam tijd in beslag en het inventariseren van de losse onderdelen gebeurde telkens op wisselende wijze. Tijdens en na de Slag om Arnhem in 1945 gingen verscheidene toegangen van het hertogelijk archief verloren en zag rijksarchivaris A.H. Martens van Sevenhoven een deel van zijn inventarisatie(levens)werk in vlammen opgaan. Chartermeester Maarten van Driel zorgde er vanaf eind jaren zeventig voor dat de onderscheiden delen van het hertogelijk archief in een logisch verband werden gebracht. Hij ordende het archief, verbeterde en vernieuwde de beschrijvingen van de archiefstukken en voegde ze samen in een databestand. Fred van Kan rondde het project af. Het archief bestaat uit 5332 inventarisnummers en telt bijna zestig meter.
Het hertogelijk archief is raadpleegbaar via de website www.geldersarchief.nl. Archiefstukken in het hertogelijk archief die nog niet gescand zijn, worden op verzoek gratis gescand en op internet geplaatst (scanning-on-demand).
