Stedendriehoek
APELDOORN – De ontdekker van de röntgenstralen was ‘gewoon’ een jongen uit Apeldoorn. En omdat deze historische gebeurtenis op 8 november 2020 exact 125 jaar geleden plaatsvond, staat dit jaar in het teken van de wereldberoemde Wilhelm Conrad Röntgen (Lennep (Remscheid), 27 maart 1845-München, 10 februari 1923). Daarnaast is 2020 ook nog eens het 175e geboortejaar van Röntgen, die tussen 1848 en 1862 opgroeide in Apeldoorn.
Om deze heuglijke feiten te herdenken en vieren, is de Röntgen Initiatief Groep Apeldoorn (RIGA) in het leven geroepen, alsook de Stichting Röntgen Apeldoorn. Het dagelijks bestuur hiervan – voorzitter Jos de Win, penningmeester Ans Elderman en secretaris Hans van de Water – is in het ACEC-gebouw aangeschoven voor een goed gesprek over de eerste Nobelprijswinnaar voor natuurkunde (in 1901).
Dit bestuur is overigens niet willekeurig gekozen, zo blijkt al meteen tijdens de introductie. Zowel De Win als Elderman hebben een veelomvattend werkzaam verleden in de radiologie en vervulden ook 25 jaar geleden al een bestuursfunctie in een soortgelijke stichting, toen in 1995 al mondjesmaat werd stilgestaan bij honderd jaar röntgenstraling. In een perfecte wereld was een nieuwe stichting anno 2020 niet nodig geweest, had heel Apeldoorn de verdiensten van hun beroemde, voormalig stadgenoot voorgoed omarmd. “Maar dat is dus niet gebeurd”, constateert het stichtingsbestuur met hoorbare spijt in de stem. “Apeldoorn moet trots zijn op Röntgen, maar je weet hoe het vaak gaat met mensen die hun hoofd boven het maaiveld uitsteken. En dat terwijl zijn ontdekking zulke grote gevolgen heeft gehad voor zoveel segmenten in de samenleving.”
De ouders van Wilhelm Röntgen lieten een huis bouwen aan de Hoofdstraat 171 – de eerste steen werd gelegd in 1850. Eind december 1862 vertrok de natuurkundige uit Apeldoorn naar Utrecht. Elf jaar later verlieten ook zijn ouders Apeldoorn. Liefst een kwart eeuw heeft de familie Röntgen dus deel uitgemaakt van de Apeldoornse gemeenschap, wat een lokale herdenking volledig rechtvaardigt. “Rond de millenniumwisseling werd hij al wel verkozen tot grootste Apeldoorner aller tijden, maar daarna is de belangstelling voor zijn persoon en werk weer ver teruggezakt. Daarom moeten we nu alle schroom van ons afgooien en veel activiteiten ontplooien om de man recht te doen.”
En daar is voor gezorgd. Op een vijftal plaatsen die een bijzondere betekenis hebben in de geschiedenis van Apeldoorn, heeft de gemeente in de bestrating gedenkstenen laten leggen. Een soortgelijke gedenksteen is zeker ook op zijn plaats in het plaveisel voor het voormalige woonhuis van de familie Röntgen. Naar een ontwerp van de ontwerper en kunstenaar Roel Ottow gaat de firma Hoogenberg-Wegerif deze gedenksteen conform de andere Apeldoornse gedenkstenen uitvoeren. De onthulling van deze steen vindt plaats op 27 maart 2020, de 175e geboortedag van Wilhelm Conrad Röntgen.
Ter gelegenheid van de 125e herdenking van de ontdekking van de röntgenstralen op 8 november 1895 én als aanloop naar de opening en de inhoud van de tentoonstelling in CODA, wordt op vrijdag 6 november een inspirerend symposium georganiseerd. Naast een helder historisch overzicht wordt ook een visie op de toekomst gepresenteerd. Gerenommeerde sprekers gaan in op vijf aandachtsgebieden waarin röntgenstralen worden toegepast, te weten geneeskunde, wetenschap, beveiliging, techniek en kunst. Het symposium wordt nog verder verrijkt met muziek van de Nederlands-Duitse componist Julius Röntgen, een neef van de hoofdpersoon. Aansluitend aan het symposium volgt de opening van het Röntgenpaviljoen in Museum CODA door Apeldoorner Paul Blokhuis, staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Ook produceert de Stichting Röntgen Apeldoorn, in samenwerking met professionals, een theaterproductie waarin het leven en werk van Röntgen centraal staat. Deze productie biedt voor zowel de jeugd, via de scholen, als volwassenen een voorstelling aan die aansluit bij de interesses van de specifieke groep. De productie is vanaf het najaar in het theater te zien. Aan de voorstelling voor de jeugd wordt een lesbrief gekoppeld over techniek, zodat scholen het in hun curriculum kunnen opnemen als lesonderdeel. Voor deze productie werkt de stichting samen met Theater Orpheus en Tim Koldenhof Producties en Events. Beide organisaties hebben veel ervaring met het op maat maken van voorstellingen; zij dragen het idee van een voorstelling een warm hart toe.
“Röntgen was een altruïstische persoonlijkheid”, vertelt stichtingsvoorzitter De Win. “Na zijn ontdekking sloot hij zich een tijd op in zijn laboratorium, om verdere proeven te doen en er zeker van te zijn dat zijn uitvinding meteen wereldwijd kon worden gebruikt. Hij vroeg er geen octrooi voor aan, wilde er zelf niet aan verdienen. Het geldbedrag dat hij in 1901 ontving bij zijn Nobelprijs, schonk hij aan de universiteit voor nader onderzoek. Keizer Wilhelm wilde Röntgen in de adelstand verheffen, maar ook dat weigerde hij resoluut. Dat zegt voldoende, dunkt me, over zijn onbaatzuchtige karakter. Alles voor de wetenschap!”
En hoewel het Röntgenjaar natuurlijk vooral in het teken staat van een uitgebreide terugblik, is er ook ruimte voor de toekomst vrijgemaakt. “De ontdekking van de röntgenstralen mag dan wel 125 jaar geleden zijn geweest, ze heeft nog niets aan relevantie ingeboet. Sterker nog, de impact hiervan zal alleen nog maar groter worden. Men zal versteld staan wat er in de toekomst dankzij deze uitvinding nog bereikt gaat worden!”
Zie voor meer informatie de website www.rontgen-apeldoorn.nl
