Stedendriehoek
APELDOORN/ARNHEM – Op 17 september 1944 startte de grootse Operatie Market Garden. Via de geallieerde zender werden vanaf dat moment inwoners ten zuiden van de Rijnbrug opgeroepen het gebied te verlaten voor a couple of days’. De hel brak los en de duizenden bewoners van Elden – destijds onderdeel van de gemeente Elst
Huissen werd aldus evacuatiegemeente: er was een systeem van bon-verstrekking, in kelders en bedrijfsgebouwen werden de vluchtelingen ondergebracht. Door priesters uit respectievelijk Elden en Arnhem Zuid werden missen gehouden voor hun schaapskudde in overvolle kerken.
Belangrijk is het gegeven dat de evacuatie in Elden en Arnhem-Zuid een aanvang nam toen Operatie Market Garden op 17 september begon. Toen na a couple of days’ bleek dat de operatie mislukt was werden deze burgers vervolgens onderdeel van de totale verstrooiing van mensen richting het noorden. Het is tevens een belangrijke reden waarom in de massagraven te Huissen en Angeren tientallen omgekomen vluchtelingen zijn begraven uit Arnhem/Elden. Vanuit het bezette deel van de Overbetuwe waren er vier vluchtroutes te weten: het veer bij Doornenburg locatie Looveer te Huissen en in Arnhem de Rijnbrug (tot 7 oktober 1944) en oversteek De Praets (Meinerswijk). Via dijken en de Huissense straat trokken grote groepen vluchtelingen naar de brug waar men vanwege de doorlopende gevechten veel risico’s liep. Dat gold ook voor de oversteek bij De Praets. Vooral na 7 oktober was dit de enige locatie om als vluchteling de overtocht te wagen. Al op 23 september meldde de Kroniek van Apeldoorn dat veel vluchtelingen uit de richting Arnhem op weg waren naar Apeldoorn.
Op vrijdag 27 september wordt zowel in Arnhem als in Apeldoorn stilgestaan bij deze Exodus in september 1944. Op diverse manieren kan men deelnemen aan de herdenking. Een tot de verbeelding sprekend onderdeel is de deelname van een groep wandelaars die vanuit Huissen gaan lopen naar het stadhuis van Arnhem. In de geest van 1944 volgt men het traject via de dijk en de uiterwaarden. Tussentijds tot op de Rijnbrug zullen mensen uit Arnhem-Zuid zich bij hen voegen richting het stadhuis. Deze groep wandelaars bestaat uit personen die allen een persoonlijke relatie hebben met het thema van de Exodus. Velen zijn kinderen van ouders die met het gezin destijds de gevaarlijke en lange tocht moesten maken. De tragiek van de vlucht hebben zij vaak overgedragen gekregen. Deze tocht stelt hen in staat in gedachten stil te staan bij hetgeen toen geschiedde en wordt als een ode beleefd aan hen die destijds als burgers moesten vluchten. Net als destijds zullen de wandelaars voorzien zijn van witte vlaggen en kledingstukken van witte stof. Dit om te duiden dat het hier geen militairen maar burgers betrof.
Over deze geschiedenis zijn meerdere boeken verschenen: onder andere ‘Arnhem 44/45’ van P.R.A. van Iddekinge en ‘Evacué in Apeldoorn 1944-1945’ van Wim Kroon. Wie ook verhalen kent over of herinneringen heeft aan deze evacuatie kan een mail sturen naar: ellen_oomen@hotmail.com. Voor meer informatie over dit project kan contact worden opgenomen met voorzitter van het Exodus Comité Martien van Hemmen (06-45624016) of Ben Mouw voorzitter van het Erfgoedplatform Apeldoorn (06-51273846).
‘
